Giacomo Puccini (1858–1924)
TURANDOT
Dramat liryczny (dramma lirico) w trzech aktach (1926)
Libretto: Giuseppe Adami i Renato Simoni na podstawie baśni Carla Gozziego
Premiera niniejszej inscenizacji The Metropolitan Opera: 12 marca 1987
NOWA OBSADA
Obsada:
Nina Stemme jako Turandot
Anita Hartig jako Liu
Marco Berti jako Kalaf
Alexander Tsymbalyuk jako Timur
Soliści, chór, balet i orkiestra The Metropolitan Opera
Paolo Carignani dyrygent
Realizatorzy:
Franco Zeffirelli reżyseria i scenografia
Anna Anni i Dada Saligeri kostiumy
Gil Wechsler światło
Chiang Ching choreografia
Retransmisja przedstawienia z 30 I 2016
Przedstawienie trwa 3 godz. 35 min. (w tym 2 przerwy)
Inscenizację „Turandot” przygotowaną dla Met przez Franca Zeffirellego już dawno okrzyknięto wizytówką nowojorskiej sceny. Sławny reżyser zaprojektował także prawdziwie baśniową scenografię, która nieustannie zachwyca widownię. Pracę nad „Turandot” przerwała kompozytorowi śmierć, lecz dzięki staraniom legendarnego dyrygenta Artura Toscaniniego opera została dokończona – finałowy duet księcia Kalafa i tytułowej księżniczki dopisał Franco Alfano. Partytura Pucciniego obfituje w wielkie przeboje muzyki operowej; każdy zna choćby słynną arię Kalafa „Nessun dorma”. Jednak największe wymagania stawia wykonawczyni roli tytułowej: na premierze śpiewała ją Rosa Raisa, urodzona jako Róża Burchstein w Białymstoku, która ponoć straciła po tym występie głos. Nie grozi to Ninie Stemme, wykonującej z powodzeniem wielkie partie dramatyczne na największych scenach świata.
Ceny biletów – 40 zł.
Treść opery
AKT PIERWSZY
Przed Pałacem Cesarskim w Pekinie
Mandaryn czyta obwieszczenie: każdy książę, który pragnie poślubić księżniczkę Turandot, musi odpowiedzieć na jej trzy zagadki. Jeśli mu się nie uda, zostanie ścięty. Najnowszy konkurent, książę Persji, zostanie stracony o wschodzie księżyca. Wśród zgromadzonego tłumu jest niewolnica Liu, opiekująca się starcem, i młody Kalaf, który w starym człowieku rozpoznaje swego zaginionego ojca. To Timur, pokonany król Tartarów. Po klęsce tylko Liu pozostała mu wierna, a gdy Kalaf pyta ją dlaczego, Liu odpowiada, że kiedyś Kalaf raz uśmiechnął się do niej. Tłum jest żądny krwi, ale wschód księżyca wita nagłym, pełnym przerażenia milczeniem. Książę Persji jest prowadzony na stracenie. Tłum wywołuje z pałacu księżniczkę Turandot i prosi ją o ułaskawienie skazańca. Księżniczka rozkazuje przeprowadzić egzekucję. Ku przerażeniu Liu i Timura Kalaf, olśniony niedosiężnym pięknem księżniczki, postanawia ją zdobyć. Trzech ministrów cesarza: Ping, Pang i Pong, starają się zniechęcić młodzieńca, ale on jest niewzruszony. Pociesza płaczącą Liu i uderza w gong, oznajmiając tym samym, że przybył nowy konkurent do ręki Turandot.
(przerwa)
AKT DRUGI
Pałac Cesarski, apartamenty Pinga, Panga i Ponga
Ping, Pang i Pong w zaciszu swych komnat lamentują nad upadkiem kraju pod krwawym panowaniem Turandot. Ministrowie mają nadzieję, że miłość wreszcie znajdzie drogę do serca księżniczki i ją odmieni. Marzą o spokojnym życiu z dala od dworu. Wrzawa na zewnątrz zmusza ich do powrotu do rzeczywistości.
Pałac Cesarski, przed tronem cesarza
Kalaf staje przed władcą Chin. Ten stara się namówić go, aby zrezygnował z próby odgadnięcia trzech zagadek, ale Kalaf jest nieugięty. Pojawia się księżniczka Turandot. Opowiada historię swej prababki, księżniczki Lo-u-Ling, która została porwana i zabita przez obcego księcia podczas podboju. Chcąc pomścić los przodkini, Turandot postanowiła, że żaden mężczyzna nigdy jej nie zdobędzie. Księżniczka zadaje pierwszą zagadkę: „Co rodzi się każdej nocy i umiera każdego poranka?”. „Nadzieja” – poprawnie odpowiada Kalaf. Druga zagadka brzmi: „Co błyska czerwono i ciepłe jest jak płomień, ale nie jest płomieniem?”. „Krew” – Kalaf zgaduje po raz drugi. Wstrząśnięta Turandot zadaje trzecią zagadkę: „Co jest jak lód, ale pali jak ogień?”. Kalaf tryumfalnie odpowiada: „To Turandot!”. Tłum wybucha radością, a księżniczka na próżno błaga ojca, aby nie oddawał jej obcemu. Mając nadzieję zdobyć jej miłość, Kalaf proponuje Turandot własną zagadkę: jeśli księżniczka do rana pozna jego imię, on dobrowolnie pójdzie na śmierć.
(przerwa)
AKT TRZECI
Cesarskie ogrody
W nocy, przebywając w ogrodach cesarskich, Kalaf słyszy obwieszczenie herodów: „Pod karą śmierci nikt w Pekinie nie ma prawa spać, dopóki Turandot nie pozna imienia cudzoziemca”. Kalaf jest pewny swojego zwycięstwa, ale Ping, Pang i Pong próbują go przekupić, aby po kryjomu opuścił miasto. Honor nie pozwala Kalafowi na to. Straże na rozkaz księżniczki chwytają Liu i Timura, bo można przypuszczać, że to właśnie oni znają tożsamość cudzoziemca. Gdy nadchodzi księżniczka i każe przesłuchać Timura, Liu mówi, że tylko ona zna imię cudzoziemca, ale nie wyzna go nawet pod groźbą śmierci. Dziewczyna jest poddana torturom, ale milczy. Będąc pod wrażeniem jej odwagi, Turandot pyta Liu, jaka jest tego tajemnica. „To miłość” – odpowiada Liu. Kiedy żołnierze wznawiają tortury, Liu chwyta sztylet i zabija się. Procesja żałobna i zrozpaczony Timur wynoszą ciało Liu. Turandot pozostaje sama, oczekując na spotkanie z Kalafem. Mężczyzna całuje ją. Księżniczka po raz pierwszy czuje coś w sercu i zaczyna płakać. Kalaf, pewien wygranej, wyjawia jej swoje imię, oddając swoje życie w ręce księżniczki.
Pałac Cesarski, przed tronem cesarza
Turandot prowadzi Kalafa przed tron cesarza. Mówi, że poznała imię cudzoziemca: brzmi ono Miłość. Cały Pekin radośnie oddaje hołd młodej parze i cesarzowi.
__________________________________________________________________________________________________________________
Z komentarza Piotra Kamińskiego
W czerwcu 1923 [Puccini] przypuścił szturm na akt III, zza którego nosa nie wystawił aż po listopad. Scena śmierci Liu powstała, zanim jeszcze libreciści ukończyli tekst. Wówczas to właśnie, gdy instrumentował akt II, czekając na tekst finałowego duetu, dały znać o sobie pierwsze objawy choroby, która zabierze go przed końcem roku następnego: dotkliwe bóle gardła, odporne na wszelkie terapie. Z początku października 1924, po wielce zachęcającej rozmowie z Toscaninim, otrzymał wreszcie utęskniony duet oraz... fatalną diagnozę: rak gardła w stadium nie nadającym się do operacji. 4 XI wyjechał do Brukseli na naświetlanie, zabierając ze sobą szkice duetu. 29 XI zamknął oczy na zawsze.
Nikomu z zainteresowanych nawet w głowie nie postało, by zarzucić „Turandot”. Wydawnictwo Ricordi zwróciło się do Toscaniniego z prośbą o wybór kompozytora godnego dokończyć dzieła. Pierwszego na liście, Riccarda Zandonai, odrzucił Tonio, syn Pucciniego. Wybór padł wówczas na młodego Franca Alfano, co Toscanini zaaprobował. Asystent dyrygenta, Antonio Votto, zapewniał jednak po latach, że na widok rezultatu maestro wpadł w szał… (…) W dzień prapremiery Toscanini odłożył batutę po śmierci Liu, odwrócił się do publiczności i oświadczył: „W tym miejscu Giacomo Puccini przerwał pracę. Śmierć okazała się tym razem silniejsza od sztuki”.
Piotr Kamiński, „Tysiąc i jedna opera”, Polskie Wydawnictwo Muzyczne SA, Kraków 2008.
__________________________________________________________________________________________________________________
NINA STEMME sopran
Turandot
Urodziła się w Sztokholmie. Od najmłodszych lat uczyła się gry na fortepianie i wiolonczeli. Uczyła się też w kierunku wokalno-chóralnym. Równolegle do studiów ekonomiczno-administracyjnych ukończyła dwuletni kurs wokalny w studio operowym w Sztokholmie. Zadebiutowała jako Mozartowski Cherubin w Cortonie we Włoszech. Dopiero wtedy zdecydowała się na studia na Operahögskolan w Sztokholmie i profesjonalną karierę. Za najbardziej znaczące dla swej kariery śpiewaczka uważa partię Aidy i swoją pierwszą Izoldę na festiwalu w Glyndebourne, tę samą partię wykonaną na festiwalu w Bayreuth i Salome w Barcelonie w Gran Teatre del Liceu. Pojawia się także na festiwalach w Salzburgu, Savonlinnie, Lucernie i Bregenz oraz na scenach La Scali, Opera Bastille, Covent Garden, San Francisco Opera, Opery Królewskiej w Sztokholmie i Teatro San Carlo w Neapolu. W tym sezonie na scenie The Metropolitan Opera wystąpi aż w dwóch transmitowanych spektaklach: w „Turandot” i w „Elektrze”.
MARCO BERTI tenor
Kalaf
Włoski tenor ceniony za wspaniałą jakość swego głosu, „włoską” barwę i siłę w wysokim rejestrze. Urodził się w Como, w 1989 uzyskał dyplom śpiewaka w Konserwatorium Giuseppe Verdiego w Mediolanie. Następnie doskonalił swoją technikę wokalną u Adelaide Saraceni, Pier Miranda Ferraro i Gianfranca Ostiniego. Po wygraniu Concorso Internazionale Giacomantonio, zadebiutował w 1990 roku jako Pinkerton w „Madame Butterfly” w Cosenzy. Śpiewał m.in. Radamesa w Arena di Verona, Pollione’a w Zurychu oraz w San Francisco Opera, Cavaradossiego w Operze Paryskiej i Deutsche Oper Berlin, Manrica w Neapolu, tytułową rolę Otella w operze Verdiego w Bilbao, Cania w La Scali oraz oczywiście partię Kalafa, z której słynie na scenach świata. We wrześniu 2011 roku „Styl”, prestiżowy dodatek do „Corriere della Sera”, poświęcił Marco Bertiemu artykuł, plasując go w czwórce najlepszych tenorów świata.
PAOLO CARIGNANI dyrygent
Urodził się w Mediolanie, studiował kompozycję, grę na organach, fortepianie i dyrygenturę w konserwatorium w tym mieście. Stawał za pulpitem dyrygenckim najważniejszych scen operowych: w Wiedniu i Monachium, Deutsche Oper Berlin, De Nederlandse Opera, Royal Opera House w Londynie, Opéra national de Paris, Gran Teatre del Liceu w Barcelonie, The Metropolitan Opera w Nowym Jorku (debiut w 2008, „La traviata”), Concertgebouw w Amsterdamie i San Francisco War Memorial oraz Performing Arts Center, a także na festiwalach w Glyndebourne, Spoleto, Szlezwiku-Holsztynie, Pesaro i Bregenz. Od 1999 do 2008 roku był dyrektorem Opery we Frankfurcie, gdzie przygotował muzycznie premiery m.in. „Holendra tułacza”, „Luizy Miller”, „Balu maskowego” czy „Tristana i Izoldy”. Ostatnio poprowadził m.in. „Wilhelma Tella” w De Nederlandse Opera (De Nationale Opera) w Amsterdamie, „Nabucca” w Nowym Teatrze Narodowym w Tokio, cztery opery Verdiego w Bayerische Staatsoper w Monachium. W Met dyryguje obecnie spektaklami „Turandot”, „Toski” i „Cyganerii”.